prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

Attractive pictures and news about Western high-tech architecture penetrated beyond the Iron Curtain at the turn of the 1970s and 1980s. In the context of a politically controlled Czech socialist economy, however, architects had to transform these inspirations into unique forms and conceptual lines that reflected both coming to terms with the past and present, but also the search for the possible and feasible. The first line followed the domestic obsession with pure engineering and thus employed the incisive visuality of avant-garde techno-optimism, with roots especially in Krejcar's Pavilion for Paris exhibition 1937, the Hubáček's Tower on Ještěd and the large-scale structures (for sports buildings) in the 1960s. The second line coped with new ethical challenges, mainly with efforts to humanize the idea of mass prefabrication, patronized by the socialist state and abused by it during the construction of housing estates, or with efforts for energy-efficient architecture after the experience of the oil crisis. The third line based its approach on a structural and spatial experiment, mainly within the construction of technologically comprehensive buildings (e.g. telephone exchanges) or the concept of architecture as an "enlarged" design. Despite a wide variety of results and forms, all such attempts reflected the dreams of the young generation of architects about bold, technicist, socially and environmentally responsible architecture and before the fall of a rather disorganized socialist regime offered a vision of a better future.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

Architektura lat 80. XX wieku była przez długi czas błędnie pomijana. Jest to jednak bardzo ciekawy okres, w którym nastąpiła ponowna refleksja nad koncepcją modernizmu i jego narzędzi. Reżimy państwowo-socjalistyczne w Europie Wschodniej zapożyczyły te narzędzia i starały się bronić często niezwykle uproszczonego i technokratycznego ich stosowania, powołując się na potrzebę racjonalnego, centralnego zarządzania państwem. Wszystko to służyło kreowaniu wizji społeczeństwa sprawiedliwego społecznie, w którym codzienne potrzeby materialne obywateli będą w pełni zaspokojone. Lata 80. to czas, kiedy stało się już więcej niż jasne, że ta wizja i instrumenty inżynierii społecznej, które miały ją osiągnąć, zawiodły. Pięcioletni projekt badawczy NAKI II, realizowany w ramach programu Ministerstwa Kultury w Czechach, skupiał się na badaniu różnych aspektów architektury lat 80. i perspektywach podejścia do niej. W ramach projektu zbadano przemiany różnych kategorii typologicznych (przedstawionych w książce (A)typ…, 2019) i niezrealizowane wizje architektów (w książce Nepostavená…, 2020), a badacze przeprowadzili wywiady z ich współczesnymi (w książce Rozhovory…, 2020) oraz opisali typowe strategiestosowane przez architektów w latach 80. (w książce Improvizace…, 2021), a także, co nie mniej ważne, spojrzenie na ruchy polityczne i społeczne (w książce Ambice…, 2022). Badania obejmowały literaturę współczesną i źródła znajdujące się w archiwach publicznych i prywatnych, z uwzględnieniem przekazów ustnych oraz badań poszczególnych budynków in situ. Poszczególne sekcje badań i ich opublikowane wyniki pokrywają i uzupełniają się nawzajem, a ostatecznie mają na celu jak najpełniejszy opis skomplikowanego i niejednoznacznego okresu w naszej historii oraz roli architekta we współczesnym społeczeństwie. Najciekawszym obszarem twórczości architektonicznej lat 80. XX wieku były budynki użyteczności publicznej, które we frapujący sposób odzwierciedlają problemy późnego, nieprzejrzystego, socjalistycznego (totalitarnego) społeczeństwa i upadku technokratycznego rozumienia idei modernistycznej, ale są także znakomitą ilustracją ambicji architektów szukających ścieżki alternatywnej.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

After the Second World War, Czechoslovakia became part of the Eastern Bloc of Europe and subject to the political influence of the Soviet Union. This change accelerated and was confirmed when the Communist Party seized power in 1948. Left-leaning architects were prepared for the situation and started to collectivise the work of design. In 1948, Stavoprojekt was founded as the state design organisation, which brought together architects, engineers, and other related professions. Its activities were mainly focused on the post-war economic revival, traffic and industrial infrastructure, centralised spatial planning, and solving the housing shortage. Typification (of buildings and elements) and later also prefabrication were significant tools widely applied in the field of housing. In order to efficiently achieve its goals, Stavoprojekt was affiliated to Czechoslovak Construction Works, which collectivised the production of building components. At the same time, the Research and Typification Institute was established, and its task was to prepare the basic manuals for typification. In the circumstances of postwar scarcity, however, reality lagged far behind the plans, and prefabrication in the late 1940s and early 1950s focused mainly on subcomponents of a building’s structure that did not require demanding technological solutions or the use of large amounts of scarce steel. The typification of whole buildings (especially buildings used to house smaller amenities) also developed slowly and was only promoted in a few cases. It was not until the 1960s and 1970s that prefabrication and typification were fully implemented. Nevertheless, the early search for universal concepts in the conditions of the collectivised economy of 1948–1953 is a remarkable example of the possibilities and limits of this modernist idea. The impact of the attempts to centralise design practice and attach it to construction production was far-reaching and continued to be felt in the ensuing decades.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

The article examines a number of changes in the ethos related to the city - both existing buildinig stock and newly proposed developments - in the 1970s and 1980s. In particular, it traces the (post-modern) influence on heritage conservation and revitalization processes in historic city centers and in the suburban tenement neighborhoods of the late 19th century and the first half of the 20th century; the theme of filling vacant lots in cities; and considerations of the humanization of prefabricated buildings and the public space of housing estates.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D., Mgr. Jan Zikmund, Ph.D., doc. mgr Hubert Kamil Guzik, Ph.D., Mgr. Lukáš Beran, Ph.D., Ing. arch. Mgr. et Mgr. Klára Brůhová, Ph.D., Mgr. Veronika Vicherková, Ph.D., PhDr. Miroslav Pavel, Ph.D., Mgr. Tereza Pokorná, Mgr. art. Lucia Tóthová, Ph.D., M.A. Klára Ullmannová

15113 Ústav teorie a dějin architektury

Autoři této knihy čtenářům zprostředkovávají klíčové procesy v architektuře osmdesátých let – zejména rostoucí úsilí o kritickou vnitřní sebereflexi, reálné vyhodnocení možností našeho stavebnictví a snahy o jeho revitalizaci nebo reakce na tehdy aktuální společenské či mezinárodní výzvy. A s ambicemi naznačují i okolnosti jejich (ne)naplnění v reálné tvorbě. Na pozadí institucionálního a myšlenkového zázemí představují tuto architekturu jako složitou a v mnoha ohledech protikladnou mozaiku. Ta odráží jak rozvolněný konzumně orientovaný životní styl, tak i všudypřítomnou unifikovanou výstavbu v ekonomicky a morálně slabém režimu. Zahrnuje jak setrvačnost sociální politiky státu, tak exkluzivní služby prominentům. Pečlivě moderovanou ideologickou reprezentaci prostřednictvím okázalých budov i lehce „diverzní“ prosakování a posléze i naplnění západních inspirací. Masivní vytěžování a ničení přírody a zároveň plány na tvorbu udržitelného životního prostředí. Technokratickou organizaci práce architektů a stejně tak jejich schopnost nalézt pozitivní soukromé niky v alternativní kultuře. Jestliže se éra osmdesátých let jeví jako mimořádně rozporuplná, pak architektura nemohla být jiná.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D., Mgr. Jan Zikmund, Ph.D., Mgr. Jana Bukačová, Mgr. Tereza Pokorná, Mgr. art. Lucia Tóthová, Ph.D., M.A. Klára Ullmannová

15113 Ústav teorie a dějin architektury

Cílem výsledku Specializovaná mapa s odborným obsahem bylo topografické zmapování architektonického dědictví osmdesátých let v České republice, které mělo syntetizovat poznatky z plošného průzkumu, probíhajícího po celou dobu řešení grantu. Záměrem, na rozdíl od ostatních výstupů projektu, bylo představit vybraný soubor poznatků o architektuře formou jedné ucelené a veřejnosti přístupné platformy, kde budou informace navázány na geografickou polohu staveb a kde s nimi bude možno aktivně uživatelsky pracovat pomocí filtrů a provázanosti záznamů. Záznamy nabízí informace nejen o historii, ale výše uvedeným propojováním do vzájemných souvislostí a celků umožňují i vyhodnocování z pohledu současného a budoucího potenciálu a především památkových hodnot. Specializovaná mapa se dělí na čtyři základní bloky – mapa, stavby, autoři, akce –, které mají představit architekturu osmdesátých let z širšího úhlu pohledu a podchytit vybrané nejvýznamnější jevy v dobovém dění.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

Artykuł bada ewolucję nowego typu budownictwa – garaży – w XX wieku w Czechach. Od eksperymentalnych wczesnych stadiów na początku wieku po zaawansowane konstrukcje uniwersalne w latach osiemdziesiątych, wszystkie pokazują, jak architektura była kształtowana przez rozwój technologii, stylu życia czy ekonomii. Ogromne rozpowszechnienie samochodu i ekspansja motoryzacji w pierwszych trzech dekadach XX wieku również bezpośrednio wpłynęły na rozwój usług dla zmotoryzowanych. Samochody były wówczas jeszcze kruche i łatwo się psuły, dlatego wymagały niezwykłej i bardzo kompleksowej pielęgnacji. Otrzymali tę opiekę w publicznych garażach, które służyły nie tylko jako miejsce do parkowania samochodu, ale także jako miejsce, w którym można było serwisować i myć samochody, jako wypożyczalnia, jako miejsce zakupu akcesoriów samochodowych i gdzie można było też wynająć kierowcę, a nawet nauczyć się jeździć. W okresie międzywojennym samochód był oznaką społecznego prestiżu i nowoczesnego, aktywnego trybu życia; w konsekwencji usługi towarzyszące były świadczone w elegancki, konkurencyjny, biznesowy sposób.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

Článek se věnuje uplatnění plastů v architektuře pozdní normalizace, zejména přesahům k designu a vybavení veřejného prostoru.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

Architekturu osmdesátých let si obvykle spojujeme se záplavou hnědé barvy, koženky a bezútěšné panelové šedi. Jde ale o obraz úplný? Nedělo se mimo zorné pole našich osobních vzpomínek a kriticky laděných fotografií a filmu i něco jiného, zajímavějšího? Vždyť v každé době žije nemalé procento ambicióznějších tvůrců, usilujících o více, než jen o všední, všudypřítomný průměr. A nakonec i režim, jakkoliv politicky represivní a v ekonomickém i společenském rozkladu, jistě v rovině osobních aktivit klíčových aktérů a v odpovědi na už v podstatě otevřenou nespokojenost se stavem prostředí musel prosazovat změny. Článek se zaměřuje na snahu o rehabilitaci historických měst, vyrovnávání se s zprůmyslněným stavebnictvím pozdní normalizace, humanizaci sociálních staveb, ekologii a alternativní scénu.

Detail

prof. Ing. arch. Petr Vorlík, Ph.D.

15113 Ústav teorie a dějin architektury

The building industry in normalisation-era did not offer architects proper opportunities for the development of the current ethos. Although there were a small number of buildings that because of the type of commission or the involvement of a prominent investor were accorded an individual approach and had an almost unlimited budget, political support and sometimes even supplies from abroad, in all other projects architects had to improvise extensively, at some risk and considerable effort. They looked for loopholes in the rigid systems of prefabricated structures and façades, modified standard components or used them in unusual places, embellished largely dull buildings with added features such as loggia, portals, and awnings, got the public and artists involved in plans and projects, persuaded manufacturers, colleagues, and research institutes to engage in experiments. The results that constant improvisation forced by circumstances produced deserves our attention. Although many of these buildings may have lost their freshness over time, the works of those architects who recast the difficulties of that time into challenges and extracted a unique style out of the work of improvisation continue to form a stratum of modern architectural history that cannot be overlooked.

Detail